Plan Ogólny Zagospodarowania Przestrzennego m. Szczecina i Polic Obszar Miasta Szczecin, przedstawia układ funkcjonalno-przestrzenny (perspektywa 1990 r.) ustalony w planie zagospodarowania przestrzennego m. Szczecina i Polic z 1977 r. ze zmianami i zatwierdzonymi w 1986 r.
Rysunek planu w skali 1:10 000, światłokopia kolorowana ręcznie na podkładzie mapy sytuacyjno-wysokościowej, plansza 2,5 x 3 m. Prezentowana mapa wykonana w technice cyfrowej.
Plan z 1977 roku i aktualizacja zostały opracowane w Biurze Studiów i Projektów Rozwoju Przestrzennego Województwa w Szczecinie przez zespół projektantów: Małgorzata Radwanowska, Gizela Lewicka-Baniewicz, Janusz Lisek, Maria Goduńska, Bogusław Herman, mgr Zbigniew Grudziński, Ewa Krasuska, Krystyna Łacińska, Wiesław Makay, Andrzej Kołacz, Stanisław Sokołowski, Bogdan Trąbski, Aleksandra Dryl, Stanisław Sokołowski, Mieczysław Wierzbowski, Edward Bartosiński, Bogdan Kosmowski.
Podział na jednostki strukturalne oraz tereny elementarne, na których ustalono funkcję oraz warunki zagospodarowania stanowią integralną część ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego Szczecina, sporządzonego w skali 1:10.000 - jako rozwinięcie zasad, ustaleń i dyspozycji planu zagospodarowania przestrzennego m. Szczecina i Polic w skali 1:25.000, zatwierdzonego uchwałą VI/36/77 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 18 marca 1977 r. Podstawą prawną zmienionego planu jest ustawa z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym (Dz.U.84.35.185), która zastąpiła ustawę z 1961 roku zmienioną w 1975 r. pod rządami której sporządzono plan ogólny w 1977 r., bazujący na optymistycznych nastrojach „epoki Gierka” kontynuując propagandową narrację wzrostu gospodarczego. Planował przyrost zakładów przemysłowych i powiększał rezerwy terenowe pod ich lokalizacje i przewidując wzrost zatrudnienia wskazywał na tereny nowych osiedli w układzie pasma na osi północ-południe w osi ulic Wyzwolenia i Duńskiej. Planowaną aneksję Polic uzasadniał, pomysłem prof. Zaremby, budowy grobli przez Zalew Szczeciński do Świnoujścia. Z planu 1977 pochodzi także pomysł budowy centrum dzielnic prawobrzeża na terenie lotniska w Dąbiu i budowa lotniska komunikacyjnego dla Szczecina w Lubczynie. Nowe centrum na prawobrzeżu pozwalało na znaczny przyrost mieszkańców i budowę osiedli na terenach dawnych wsi pocysterskich na prawobrzeżu, przyłączonych w latach 1948, 1954 i 1972 do miasta. W latach 70-tych znacznej poprawie uległa sytuacja gospodarcza, zaopatrzenie rynku, możliwości turystyczne i realizacja ambicji indywidualnego rozwoju kulturalnego i społecznego. Dla spełnienia ambicji metropolitarnych Szczecina planiści zaproponowali budowę nowego centrum miasta w postaci pasma, od nowego dworca kolejowo-autobusowego na zamknięciu ul. 3 Maja do ul. Odzieżowej, powiązanego z pasmem osiedli tzw. Niecki Niebuszewskiej i dalej na północy nowymi osiedlami wzdłuż ulic Warcisława, Krasińskiego, Duńskiej i Podburzańskiej. Plan lokalizował także nowy rodzaj komunikacji miejskiej – metro, pomysł także prof. Zaremby. Wschodni odcinek od Śmierdnicy do Odry Zachodniej miał przebiegać po terenie a na placu Tobruckim miało wejść pod ziemię i dalej pod al. Niepodległości, ul. Wyzwolenia do ul. Odzieżowej, wiaduktem ponad planowaną od 1939 r. ul. 1 Maja z przejściem nad torami do Stoczni a pod trasą kolejową do Polic i jako naziemne od Żelechowej do dworca i stacji rozrządowej w Policach. Plan przeznaczał znaczne tereny na Międzyodrzu na rozwój portu oraz na terenie Grabowa na rozwój stoczni, huty, papierni i nowych zakładów, praktycznie likwidując tereny mieszkaniowe na wschód od linii kolejowej do Polic. Nadal obowiązywał prymat gospodarki państwowej ale już ze znacznym udziałem inicjatywy spółdzielczej i indywidualnej w usługach i budownictwie mieszkaniowym. Nowe technologie w budownictwie mieszkaniowym i rezerwowane od lat tereny pod wielkie osiedla wielorodzinne zaczęły wypełnić się budynkami. W aktualizacji planu w 1986 r. utrzymano projektowane przyłączenia i lokalizacje poza granicami miasta pokazane na rysunku schematycznym w skali 1:25 000 i poprawiono prezentowany rysunek planu dla miasta w skali 1:10 000 w zakresie wynikającym ze zmian dokonanych przez wojewodę w latach 1978 - 84 oraz wyniku oceny realizacji planu do 1984 r. W wyniku przeprowadzonych analiz potwierdzona została aktualność planu i generalnej dyspozycji układu funkcjonalno-przestrzennego w odniesieniu do obszaru w granicach administracyjnych miasta Szczecina, ale z uwagi na „obiektywne” przeszkody realizacyjne ustaleń planu dotyczących niektórych lokalizacji budownictwa mieszkaniowego, komunikacji i inżynierii miejskiej, wprowadzono konieczne zmiany, które w sposób znaczący zaważyły na życiu miasta do 1989 r., takich jak: zniesienie zakazu zabudowy terenu Podzamcza, zabudowy plombowej i wprowadzenie stref ochrony zabytkowych układów urbanistycznych: Starego Miasta oraz miasta XIX – wiecznego, wraz z zabudową, elementami małej architektury, obiektami inżynierskimi, założeniami zieleni, a także ochrony zabytkowych osiedli typu rolniczego i obowiązkowego udziału w procedurach lokalizacyjnych, na terenach chronionych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Zmieniony plan zachował podział na 5 jednostek strukturalnych: I – Śródmieście, II – Międzyodrze, III – Pogodno, IV – Nad Odrą, V – Dąbie, które zostały utrwalone jako nazwy podziałów na obręby geodezyjne i do r. 1975 jako tereny dzielnicowych rad narodowych. W tekście planu znajdują się ustalenia generalne dla całego miasta i wyodrębnionych struktur inżynieryjnych, a także ustalenia ogólne charakteryzujące planowane zagospodarowanie pokazanych na rysunku planu jednostek strukturalnych i częściowo zmienione w ramach aktualizacji ustalenia realizacyjne, dla wydzielonych granicami i oznaczonych symbolami numerycznymi terenów elementarnych.
I – Śródmieście: funkcje główne: handel, gastronomia, kultura, turystyka (hotelarstwo), funkcje towarzyszące: nauka i szkolnictwo wyższe, funkcja stabilizowana: mieszkalnictwo. Wprowadzanie na obszar jednostki nowej zabudowy mieszkalnej jako uzupełniającej oraz łączenia programów mieszkaniowych z usługowymi. Modernizacja i ciągłe porządkowanie zabudowy XIX w., uzyskanie właściwych warunków mieszkalnych, pełna adaptacja układu urbanistycznego na osi kompozycji przestrzennej pl. .Żołnierza - Jasne Błonia i rozwijanie głównych założeń miejskich wzdłuż osi pl. Zawiszy¬ - al.3 Maja - al. Niepodległości - al. Wyzwolenia - Niebuszewo. Koncentracja funkcji dydaktyczno-naukowej (wyższe uczelnie) w części południowo-zachodniej. Rozwijanie pasm zieleni rekreacyjnej i izolacyjnej, łącznika parków Żeromskiego i Kasprowicza oraz klina południowego, zacho¬wanie zasady pełnej ochrony drzewostanu i obszarów istniejącej zieleni. Wykorzystanie Wyspy Grodzkiej na cele zieleni i rekreacji. Przeznaczenie terenów Podzamcza na cele mieszkalnictwa i usług. Relokacja istniejących zakładów produkcyjnych z obszaru śródmieścia. Zachowanie i tworzenie rezerw dla przebudowy i modernizacji tras komunikacji szynowej, kołowej i głównych ciągów pieszych przy jednoczesnym zabezpieczeniu rezerw dla przyszłej Szybkiej Kolei Miejskiej; Ustala się priorytet na obszarze jednostki dla komunikacji zbiorowej, a na obszarze głównych założeń centrum - dla komunikacji pieszej. Likwidacja systemów ogrzewania piecowego i wprowadzanie ogrzewania centralnego. Przebudowa obwodowej linii 110 kV wzdłuż linii kolejowej na kablową. Wszelka działalność inwestycyjna prowadzona na obszarze śródmiejskim, objętym ochroną konserwatorską podlega obowiązkowi uzgadniania z władzami konserwatorskimi zakresu robót, zmian i przebudowy oraz likwidacji - w trybie ustalonym odrębnymi przepisami.
II – Międzyodrze: funkcje główne to gospodarka morska, port morski, port śródlądowy, port przeładunków kontenerowych, przemysł i składy związane z gospodarką morską, funkcja towarzysząca rekreacja i sporty wodne na jez. Dąbskim i na Międzyodrzu w części południowej między Szosą Poznańską i Autostradą. Zieleń łęgowa na wyspach adaptacja stała. Funkcja eliminowana - istniejące mieszkalnictwo.
III – Pogodno: jednostka o funkcjach mieszanych: mieszkaniowej, rekreacyjnej, przemysłowo-składowej i rolniczej (z przewagą funkcji mieszkaniowej o niskiej intensywności i dużym stopniu rozproszenia na obszarze jednostki). Dla obszarów zabudowy o niskiej intensywności ustala się generalnie rok 1990, jako termin zakończenia dogęszczenia, podziały działek o ponadnormatywnej powierzchni. Utrzymuje się nadal rezerwy terenowe dla funkcji usługowych dopuszczając przejściowe użytkowanie tych terenów wg wskazań planu ogólnego. Dla obszarów o wysokich klasach gleb ustala się generalnie zasadę maksymalnego ograniczania zajmowania tych obszarów na cele zainwestowania miejskiego. Ustala się zasadę sukcesywnej zmiany kierunków upraw i produkcji rolnej na obszarze zachodnim na rzecz wprowadzenia upraw warzywniczo-sadowniczych oraz pracowniczych ogrodów działkowych. Zadania do realizacji w latach 1976-85: zabudowa osiedla o wysokiej intensywności zabudowy: oś. Klonowica, os. Kaliny, os. Przyjaźni, os. Pomorzany, wraz z ośrodkami usługowymi, budowa ośrodka sportowo-wypoczynkowego z rozbudową stadionu miejskiego KS „Pogoń” oraz toru kolarskiego, kompleksowa budowa obiektów dla wyższych uczelni w rejonie Świerczewa – Turzyna, budowa ośrodka usługowego w rejonie ul. Mickiewicza, zagospodarowanie obszarów rekreacyjnych Parku Kultury i Wypoczynku oraz Doliny 7-miu Młynów. Budowa kompleksu przemysłowo-składowego i urządzeń kolejowych w rejonie Gumieniec. Ustala się zasadę bezwzględnej ochrony obszarów zadrzewionych oraz skupisk wartościowego drzewostanu na terenach podlegających zabudowie.
IV – Nad Odrą: funkcja główna – mieszkalnictwo, przemysł w Nadodrzańskim Zespole Przemysłowym, funkcja uzupełniająca rekreacja. Zgodnie z zasadą rozwijania układu miejskiego w systemie pasmowym wykształca się na linii Warszewo – Przęsocin – Police nowe pasmo osiedleńcze oparte o skanalizowane systemy obsługi komunikacyjnej i inżynierskiej, na zasadach: opracowanie planu ogólnego jednostki w oparciu o wyniki konkursu urbanistycznego; zasadniczą niezmienność przebiegu trasy SKM (do roku 1990 – szybkiego tramwaju miejskiego) oraz drogowych tras magistralnych; koncepcję zabudowy mieszkaniowej w rejonach Górnego Niebuszewa, Żelechowej, Warszewa, Podbórza i Przęsocina – łącznie z wykształceniem ośrodka usługowego w środku ciężkości układu; ustalenie stref wysokości i intensywności nastąpi drogą konkretyzacji w planie ogólnym jednostki przy zachowaniu ustaleń ładu i kompozycji. Dopuszcza się zmienność programu ludnościowego zespołów przy pełnym uszanowaniu generalnej dyspozycji programowej; likwidacja sukcesywna zabudowy mieszkaniowej w strefach uciążliwości przemysłu i przeniesienie ludności do nowych zespołów zabudowy; wprowadzenie zadrzewień (ochronne, antyerozyjne i izolacyjne) na tereny skarp, stref uciążliwości przemysłu i in.; rozwój systemu pasmowo – klinowego zieleni rekreacyjnej, wprowadzanej do wnętrz zespołów osiedlowych; maksymalny rozwój pracowniczych ogrodów działkowych, rozwój upraw ogrodniczych i warzywniczych – na terenach przyszłej koncentracji inwestycji miejskich; wyprzedzające działania w latach 1977-85 w zakresie realizacji urządzeń sieciowych uzbrojenia podziemnego. Dla urządzeń źródłowych uzbrojenia oraz dla tras komunikacyjnych zachować rezerwę terenową z zakresu inwestowania trwałego, w okresie przejściowym; doprowadzenie do maksymalnego ograniczenia lub likwidacji uciążliwych odpadów, ścieków, emisji pyłów i gazów z zakładów przemysłowych i innych źródeł (wprowadzenie urządzeń absorpcyjnych lub likwidacji źródeł emisji); w dolinach skarp, na istniejących ciekach wodnych prowadzić akcję zbiornikowania wody (mała retencja) celem ochrony przed erozją i poprawy stosunków wodnych, oraz wzbogacenia programu rekreacyjnego; ochrona w maksymalnym stopniu gleb wysokich klas; ochrona dóbr kultury (zabytki kultury materialnej).
V – Dąbie - Funkcje jednostki: Jednostka o równorzędnych funkcjach rozwojowych: mieszkaniowej, rekreacyjnej i przemysłowo-składowej oraz rolniczej, o tendencjach stagnujących. Koncentracja programu usługowego dla jednostki w centrum usługowym prawobrzeża i Zdroje, Lotnisko-Dąbie w obszarach Stare Miasto wraz z przyległymi terenami do lotniska – z wyjściem na „Forum wodne” jez. Dąbskiego, centrum ma charakter uzupełniający główne centrum miejskie na lewobrzeżu i postulowane jest jego związanie z historycznym i tradycyjnym ośrodkiem staromiejskim Dąbia. Zachowany średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta w Dąbiu oraz zabytkowe budowle sakralne i świeckie znajdują się w strefie ochrony konserwatorskiej i w związku z tym wszelka działalność inwestycyjna na tym obszarze wymaga uzgodnień z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. W rejonie uciążliwości Z.W.S. „Chemitex-Wiskord” wprowadza się zakaz realizacji zabudowy mieszkaniowej i usługowej do czasu zainstalowania odpowiednich urządzeń lub zmiany profilu produkcji na nieuciążliwą. W odniesieniu do obszarów zalesionych oraz zgrupowań wartościowego drzewostanu na terenach przeznaczonych na cele zainwestowania miejskiego ustala się obowiązek maksymalnego zachowania stanu istniejącego i jego ochrony poprzez rozproszenie programu inwestycyjnego. Ustalenia w zakresie rozbudowy: zabudowa istniejąca sprzeczna z planem w przypadku innego przeznaczenia terenu winna być sukcesywnie likwidowana, koncentracja zabudowy mieszkaniowej o wysokiej intensywności w rejonie Zdrojów – Klęskowa – Kijewa z wykształceniem ośrodka usługowego, przejściowo pełniącego funkcję głównego ośrodka prawobrzeża, koncentracja zabudowy mieszkaniowej o niskiej intensywności z przeznaczeniem na ten cel części terenów rolniczych w rejonie Wielgowa. Realizacja budownictwa indywidualnego ze środków własnych ludności oraz zgrupowanie tej zabudowy w Dąbiu, Kijewie, Podjuchach – z wykształceniem o środków usługowych, koncentracja programu inwestycyjnego w zakresie gospodarki magazynowej, baz i zaplecza różnych przedsiębiorstw, baz oraz przemysłu w rejonie Dąbie – Załom – Kliniska z realizacją usług w rejonie końcowego odcinka ul. Goleniowskiej. Ustalenia w zakresie komunikacji: budowa odcinka szybkiej kolei miejskiej w relacji Basen Górniczy – Klęskowo (w pierwszej fazie premetro – szybki tramwaj miejski), realizacja zasadniczych połączeń drogowych: Szosa Poznańska, Autostrada, ul. Przestrzenna (w nowym przebiegu do połączenia z autostradą) i droga E-14 w zmodernizowanym przebiegu ul. Zwierzynieckiej.
Postulowano uznanie Puszczy Bukowej za obszar Parku Narodowego względnie strefę krajobrazu chronionego i ustalenie dla tego obszaru odpowiednich dyrektyw odnośnie sposobu użytkowania i zagospodarowania w ramach planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego prawobrzeża lub opracowania specjalistycznego o podobnym charakterze planistycznym.
opracowano w BPPM w Szczecinie:
mgr inż. arch. Janusz Nekanda -Trepka,
dr inż. Dariusz Dołgoszyja